چكيده:
حق آزادي تأسيس و فعاليت تشكل‌ها به منظور اجتماع دائمي افراد و رد و بدل نمودن اطلاعات و كمك و ياري به يكديگر در زمينه‌هاي گوناگون يكي از حقوق مصرح در اسناد بين‌المللي و قوانين اساسي بسياري از كشورهاي دنيا است كه در اصل بيست و ششم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و در فصل حقوق ملت كه مبتني بر آموزه‌هاي فقه شيعه به تدوين درآمده؛ مورد توجه قانون گذار اساسي قرار گرفته است. مقاله ي حاضر به دنبال بررسي و تحليل حقوقي اصل بيست و ششم قانون اساسي مي باشد و در پي پاسخ گويي به اين سؤال بنيادين است كه جايگاه و ابعاد حقوقي آزادي تأسيس و فعاليت تشكل ها در نظام جمهوري اسلامي ايران چيست.
قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران حق آزادي تأسيس و فعاليت تشكل ها را به صورت مطلق نپذيرفته و براي آن حدود و شرايطي در نظر گرفته كه قانون فعاليت احزاب، جمعيتها، ‌انجمن هاي سياسي و صنفي و انجمن هاي اسلامي و اقليت‌هاي ديني شناخته شده، در پي تبيين حدود و ثغور اين حق، مقررات لازم الاجرايي را وضع نموده‌ است، هر چند به نظر مي‌رسد اين مقررات ناكافي و غير منسجم بوده و تعريف هر يك از تشكل‌ها و تعيين مرزهاي آزادي آن‌ها نيازمند قوانين جامع‌تر و دقيق‌تري است. همچنين به علت تفاوت در ماهيت و ابعاد حقوقي  موضوع آزادي تشكل‌ها و آزادي احزاب، غالب قوانين اساسي اين دو حق را در دو اصل متفاوت بيان كرده‌اند كه اين موضوع در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مغفول مانده است.

واژگان كليدي:آزادي تشكل‌ها، اصل بيست و ششم قانون اساسي، احزاب، جمعيت‌ها، انجمن‌ها، استقلال، آزادي، اساس جمهوري اسلامي، موازين اسلام.